ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Η γλώσσα μας αποτελείται από λέξεις.  Λέξεις μικρές ή και μεγάλες, συνηθισμένες ή ασυνήθιστες.  Ο αριθμός των λέξεων της γλώσσας μας είναι τεράστιος.  Η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου.  Όλες αυτές οι λέξεις όμως μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες, σε ομάδες με παρόμοια γνωρίσματα.  Μπορούν να ομαδοποιηθούν.

Όταν λέμε “μέρη του Λόγου” εννοούμε τις ομάδες αυτές στις οποίες χωρίζεται το τεράστιο πλήθος των λέξεων της γλώσσας μας.

Τα μέρη του λόγου (της γλώσσας μας) είναι δέκα.  Δέκα δηλαδή είναι οι κατηγορίες των λέξεων που έχει η γλώσσα μας.

Τα μέρη του λόγου λοιπόν είναι:

1. Τα άρθρα.
2. Τα ουσιαστικά.
3. Τα επίθετα.
4. Οι αντωνυμίες.
5. Τα ρήματα.
6. Οι μετοχές.
7. Τα επιρρήματα.
8. Οι προθέσεις.
9. Οι σύνδεσμοι.
10. Τα επιφωνήματα.

Τα δέκα μέρη του λόγου χωρίζονται ακόμη σε δύο ομάδες.  Σε εκείνα που κλίνονται (τα κλιτά μέρη του λόγου) και σε εκείνα που δεν κλίνονται (τα άκλιτα μέρη του λόγου).

Όταν λέμε ότι κλίνονται σημαίνει ότι η λέξη αλλάζει (κλίνεται) δηλαδή έχει ενικό και πληθυντικό αριθμό, πτώσεις, εγκλίσεις, χρόνους κλπ.

Π.χ. άνθρωπος, άνθρωποι, ανθρώπου – τρέχω, έτρεξα – εγώ, εμένα, εμείς – μικρός, μικρού.

Όταν λέμε ότι είναι άκλιτα σημαίνει ότι η λέξη ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΠΟΤΕ στο λόγο μας.

Π.χ. ίσως – μάλλον – κατά – και – δεν – μήπως – Αχ!.

Κλίνονται λοιπόν έξι μέρη του λόγου και αυτά είναι:

1.    Τα άρθρα.

2.    Τα ουσιαστικά.

3.    Τα επίθετα.

4.    Οι αντωνυμίες.

5.    Τα ρήματα.

6.    Οι μετοχές.

Άκλιτα είναι τα υπόλοιπα τέσσερα μέρη του λόγου:

7.      Τα επιρρήματα.

8.      Οι προθέσεις.

9.      Οι σύνδεσμοι.

10.  Τα επιφωνήματα.

Ασκήσεις

1.    Να μάθεις απέξω τα μέρη του λόγου και να ξέρεις ποια είναι τα κλιτά και ποια τα άκλιτα μέρη του λόγου.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση των μερών του λόγου, πρέπει να εξηγήσουμε και να κατανοήσουμε τη σημασία κάποιων όρων της γραμματικής.  Θα εξηγήσουμε λοιπόν τι σημαίνουν οι λέξεις γένος, αριθμός, πτώση.

*Οι όροι γένος, αριθμός και πτώση υπάρχουν και χρησιμοποιούνται μόνο στα κλιτά μέρη του λόγου.

Γένος είναι η διάκριση που κάνουμε σε αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο.  Δεν έχουν όλες οι γλώσσες τρία γένη όπως η ελληνική.  Για παράδειγμα, η ισπανική έχει δύο γένη, ενώ η αγγλική δεν έχει γένη.

Γένος διακρίνουμε μόνο σε κλιτά μέρη του λόγου.  Μάλιστα Γένος έχουν όλα τα κλιτά μέρη του λόγου εκτός από τα ρήματα.

Αριθμός είναι η διάκριση που κάνουμε σε Ενικό και Πληθυντικό.  Δηλαδή αν μιλάμε για ένα (Ενικό) ή περισσότερα (Πληθυντικό).

Αριθμό διακρίνουμε σε όλα τα κλιτά μέρη του λόγου.

Πτώση είναι οι τέσσερις διαφορετικοί τύποι μιας λέξης τους οποίους διακρίνουμε σε ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική.  Παλαιότερα είχαμε μία ακόμη πτώση, τη δοτική.

Πτώσεις έχουν όσα κλιτά μέρη του λόγου έχουν γένος, δηλαδή όλα τα κλιτά μέρη εκτός από τα ρήματα.

*Βλέπουμε λοιπόν ότι τα πέντε από τα έξι κλιτά μέρη του λόγου (άρθρο, ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, μετοχή) έχουν γένος, αριθμούς, και πτώσεις ενώ τα ρήματα έχουν μόνο αριθμό.

**Τα ρήματα όμως έχουν κάτι που δε συναντάμε σε άλλα μέρη του λόγου και αυτό είναι τα πρόσωπα (α' πρόσωπο, β΄ πρόσωπο, γ΄ πρόσωπο).

Ασκήσεις

1.    Μάθε ποια είναι τα γένη, οι αριθμοί και οι πτώσεις.

2.    Μάθε ποια μέρη του λόγου έχουν γένος, αριθμό και πτώσεις.

ΤΑ ΚΛΙΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΑΡΘΡΟ

Άρθρα είναι μικρές λέξεις οι οποίες μπαίνουν μπροστά από άλλα μέρη του λόγου και συγκεκριμένα μπροστά από ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες και μετοχές.

Τα άρθρα έχουν γένος, αριθμούς και πτώσεις.

Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες άρθρων, το οριστικό και το αόριστο.

Το οριστικό άρθρο είναι:  ο (αρσενικό), η (θηλυκό), το (ουδέτερο).

Το αόριστο άρθρα είναι: ένας (αρσενικά), μία (θηλυκό) ένα (ουδέτερο).

Κλίση του οριστικού άρθρου

Ενικός αριθμός
ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	ο του το(ν) -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	η της την -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	το του το -
Πληθυντικός αριθμός
ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	οι των τους -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	οι των τις -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	τα των τα -

Κλίση του αόριστου άρθρου

Ενικός αριθμός
ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	ένας ενός ένα(ν) -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	μία μιας μία -	ονομαστική γενική αιτιατική κλητική	ένα ενός ένα -
Πληθυντικός αριθμός δεν υπάρχει

Τα άρθρα είναι μικρές μεν αλλά σημαντικότατες, για τη λειτουργία της γλώσσας μας, λέξεις.  Μην τα αγνοείτε.

Ορθογραφία του οριστικού άρθρου.

Υπάρχουν κάποια σημεία που αν τα εντοπίσουμε δεν πρόκειται να κάνουμε ορθογραφικά λάθη στα οριστικά άρθρα.

–       Το θηλυκό άρθρο στον ενικό αριθμό έχει μόνο η (η, της, την) ενώ στον πληθυντικό οι και ι
(οι, τις).

–       Η ονομαστική πληθυντικού για το αρσενικό και το θηλυκό είναι οι.

–       Η γενική πληθυντικού για όλα τα γένη είναι των.

–       Στον ενικό αριθμό το αρσενικό και το ουδέτερο έχουν την ίδια ορθογραφία.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ

Τα ουσιαστικά και τα επίθετα ανήκουν σε μία ομάδα που λέγεται “ΟΝΟΜΑΤΑ”.  Γι' αυτό συχνά λέμε “όνομα ουσιαστικό” και “όνομα επίθετο”.

Ουσιαστικά όπως λέει η λέξη είναι εκείνες οι λέξεις που φανερώνουν ότι εκείνο στο οποίο αναφέρονται έχει μια ουσία (ουσια-στικό).  Δηλαδή είναι κάτι που υπάρχει, που το νιώθουμε, που το ζούμε, που το μετράμε.

Τα ουσιαστικά χωρίζονται σε δύο (κυρίως) κατηγορίες: στα συγκεκριμένα και στα αφηρημένα.

Συγκεκριμένα ουσιαστικά είναι αυτά που φανερώνουν κάτι που το βλέπουμε και το πιάνουμε δηλαδή πρόσωπα, ζώα ή φυτά και πράγματα.

·       πρόσωπα: η Ελένη, ο παππούς, ο Θεός, το παιδί.

·       ζώα ή φυτά: το πεύκο, ο πελαργός, η γάτα, το μικρόβιο.

·       πράγματα: το μολύβι, το ποτάμι, ο ουρανός, η πέτρα, το ποδήλατο, ο αέρας.

Αφηρημένα ουσιαστικά είναι οι λέξεις που φανερώνουν κάτι που δεν μπορούμε να το αγγίξουμε ή να το δούμε, αλλά μπορεί ίσως να το μετρήσουμε, να το αισθανθούμε, ή να το διαπιστώσουμε δηλαδή (ενέργεια, κατάσταση και ιδιότητα).

·       ενέργεια: το τρέξιμο, η γυμναστική, ο φόνος.

·       κατάσταση: η γαλήνη, ο φόβος, το τέλος.

·       ιδιότητα: η ταχύτητα, το ύψος, ο όγκος.

Πώς διακρίνουμε αν μια λέξη είναι ουσιαστικό

1.    Δεν έχει και τα τρία γένη και

2.    Συνοδεύεται ή μπορεί να συνοδευτεί από άρθρο.

Παράδειγμα

Ο λαμπερός ουρανός προκαλεί ενθουσιασμό.

Ο (άρθρο)

λαμπερός (έχει και τα τρία γένη άρα δεν είναι ουσιαστικό)

ουρανός (έχει ένα γένος – αρσενικό – και μπορεί να συνοδευτεί από το άρθρο ο, άρα είναι ουσιαστικό)

προκαλεί (δεν έχει γένος και δεν μπορεί να συνοδευτεί από άρθρο, άρα δεν είναι ουσιαστικό)

ενθουσιασμό (έχει ένα γένος – αρσενικό – και μπορεί να συνοδευτεί από το άρθρο ο, άρα είναι και αυτό ουσιαστικό).

Έτσι η παραπάνω πρόταση έχει τελικά δύο ουσιαστικά: τη λέξη ουρανός που είναι συγκεκριμένο ουσιαστικό και φανερώνει πράγμα και τη λέξη ενθουσιασμό που είναι αφηρημένο και φανερώνει κατάσταση.

Ορθογραφία των ουσιαστικών

Όταν λέμε ορθογραφία των ουσιαστικών εννοούμε μόνο την κατάληξή τους, δηλαδή συνήθως την τελευταία ή σπανιότερα τις δύο τελευταίες τους συλλαβές (λήγουσα – παραλήγουσα).  Δεν εννοούμε όλη τη λέξη.

Για να εξετάσουμε ευκολότερα την ορθογραφία τους θα πρέπει να διακρίνουμε την ορθογραφία των αρσενικών ουσιαστικών, των θηλυκών και των ουδετέρων.

Τα αρσενικά ουσιαστικά.

Τα αρσενικά ουσιαστικά έχουν καταλήξεις σε -ος, -ας και -ης.

Παραδείγματα: ο γεωργός, ο ποταμός, ο ταμίας, ο βουλευτής, ο ιππότης, ο αστυνόμος, ο μηχανικός, ο κρεοπώλης, ο ιδιοκτήτης, ο επιχειρηματίας.

*Εξαιρέσεις με -ως:  ελάχιστα ουσιαστικά έχουν κατάληξη -ως και αυτά είναι λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ή αρχαία ελληνικά ονόματα.

Έρως, ήρως, θως (τσακάλι), Τάλως, Μίνως.

Τα θηλυκά ουσιαστικά

Τα θηλυκό ουσιαστικά έχουν καταλήξεις σε -η, -α, -εία, -ις.

Παραδείγματα: η αυλή, η μητέρα, η πλατεία, η πόλις, η δεσποινίς, η κυρία, η ομίχλη.

Τα ουδέτερα ουσιαστικά

Τα ουδέτερα ουσιαστικά έχουν καταλήξεις σε -ο, -ος και -ι.

Παραδείγματα: το νερό, το δάσος, το ποτήρι, το γατάκι, το κτίριο, το θάρρος.

*Εξαιρέσεις με -υ: ελάχιστα ουδέτερα ουσιαστικά έχουν κατάληξη -υ και αυτά είναι λέξεις που προέρχονται από κάποια επίθετα ή λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας:

το οξύ, το δόρυ, το δάκρυ, το στάχυ, το βράδυ, το δίχτυ.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

1.    Μάθε τι είναι ουσιαστικό.

2.    Μάθε ποιες είναι οι κατηγορίες των ουσιαστικών.

3.    Μάθε πώς ξεχωρίζουμε αν μια λέξη είναι ουσιαστικό.

4.    Μάθε την ορθογραφία των ουσιαστικών.

ΕΠΙΘΕΤΑ

Τα ουσιαστικά και τα επίθετα ανήκουν σε μία ομάδα που λέγεται “ΟΝΟΜΑΤΑ”.  Γι' αυτό συχνά λέμε “όνομα ουσιαστικό” και “όνομα επίθετο”.

Η λέξη “επίθετο” μας δείχνει ότι το “επιθέτουμε” δηλαδή το βάζουμε σε μία άλλη λέξη την οποία προσδιορίζει και συμπληρώνει. Οι λέξεις στις οποίες επιθέτουμε τα επίθετα είναι τα ουσιαστικά.  Δηλαδή με απλά λόγια τα επίθετα συνοδεύουν, συμπληρώνουν και περιγράφουν τα ουσιαστικά.

Προσέξτε τη διαφορά στην εικόνα που σχηματίζεται στο νου μας από τις παρακάτω φράσεις.

Βλέπω το κτίριο.

Βλέπω το πράσινο κτίριο.

Βλέπω το μεγάλο πράσινο κτίριο.

Βλέπω το μεγάλο, πράσινο και παλιό κτίριο.

Βλέπω το μεγάλο, πράσινο, παλιό και έρημο κτίριο.

Βλέπω το μεγάλο, πράσινο, παλιό, έρημο και ετοιμόρροπο κτίριο.

Στις παραπάνω προτάσεις οι λέξεις μεγάλο, πράσινο, παλιό, έρημο και ετοιμόρροπο είναι επίθετα και συνοδεύουν, συμπληρώνουν και περιγράφουν το ουσιαστικό κτίριο.

Πώς διακρίνουμε αν μια λέξη είναι επίθετο.

1.  Έχει και τα τρία γένη και

2.  Συνοδεύει κάποιο ουσιαστικό.

Ορθογραφία των επιθέτων

Ακολουθούν την ορθογραφία των ουσιαστικών αλλά υπάρχουν κάποιες διαφορές.

Αρσενικά:  -ος, -ης αλλά και -υς (βαθύς, πλατύς, μακρύς, φαρδύς. ευθύς)

Θηλυκά: -η, -εία αλλά και -ια (μακρινή, τέλεια, βαθιά, γαλάζια, αιώνια, φαρδιά κλπ)

Ουδέτερα: -ο, -ι αλλά και -υ (μικρό, τρομερό, φανταστικό, θαλασσί, βυσσινί, βαθύ, φαρδύ, μακρύ, πλατύ, ευθύ).

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

1.  Μάθε τι είναι επίθετο.

2.  Μάθε πως ξεχωρίζουμε αν μια λέξη είναι επίθετο.

3.  Μάθε την ορθογραφία των επιθέτων.

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Αντωνυμίες είναι οι λέξεις που όπως λέει και το όνομά τους παίρνουν τη θέση του ονόματος (ονόματος ουσιαστικού ή ονόματος επιθέτου).  Δηλαδή μια αντωνυμία μπορεί να κρύβει και να αντικαθιστά ένα συγκεκριμένο ή αφηρημένο ουσιαστικό η ακόμη και κάποιο επίθετο.

Υπάρχουν πολλές κατηγορίες αντωνυμιών:

1.    Προσωπικές

2.    Κτητικές

3.    Αυτοπαθείς

4.    Οριστικές

5.    Δεικτικές

6.    Αναφορικές

7.    Ερωτηματικές

8.    Αόριστες

1.    Προσωπικές αντωνυμίες

Προσωπικές αντωνυμίες είναι εκείνες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου.

Τις προσωπικές αντωνυμίες τις γνωρίζουμε από την κλίση των ρημάτων

π.χ. εγώ παίζω, εμείς τρέχουμε, αυτοί διαβάζουν κλπ.

Οι προσωπικές αντωνυμίες έχουν δυνατούς (δισύλλαβες λέξεις) και αδύνατους τύπους (μονοσύλλαβες λέξεις).

Η κλίση των προσωπικών αντωνυμιών, οι δυνατοί και οι αδύνατοι τύποι φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

		Α΄ πρόσωπο	Β΄ πρόσωπο	Γ΄ πρόσωπο
Ενικός	Ονομ. Γεν. Αιτ. Κλητ.	εγώ εμένα (μου) εμένα (με) ---	εσύ εσένα (σου) εσένα (σε) ---	αυτός (τος) αυτού (του) αυτού (τον)	αυτή (τη) αυτής (της) αυτήν (την)	αυτό (το) αυτού (του) αυτό (το)
		Α΄ πρόσωπο	Β΄ πρόσωπο	Γ΄ πρόσωπο
Πληθυντικός	Ονομ. Γεν. Αιτ. Κλητ.	εμείς εμάς (μας) εμάς (μας) ---	εσείς εσάς (σας) εσάς (σας) ---	αυτοί (τοι) αυτών (τους) αυτούς (τους) ---	αυτές (τες) αυτών (τους) αυτές (τις, τες) ---	αυτά (τα) αυτών (των) αυτά (τα) ---

Προσοχή:  Να μην μπερδεύουμε τις προσωπικές αντωνυμίες με τα άρθρα.

π.χ. Της είπα να αγοράσει ψωμί. (προσωπική αντωνυμία γιατί συνοδεύει ρήμα)

Η μαντίλα της γιαγιάς είναι καφετιά. (άρθρο γιατί συνοδεύει όνομα)

2.    Κτητικές αντωνυμίες

Κτητικές αντωνυμίες είναι εκείνες που φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι.

Οι κτητικές αντωνυμίες είναι:

Οι γενικές των αδυνάτων τύπων των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, του, μας, σας, τους)

Το επίθετο δικός, δική, δικό με τους ίδιους αδύνατους τύπους.

π.χ. δικός μου, δική σου, δικά μας, δικό μας, κλπ.

3.    Αυτοπαθείς αντωνυμίες

Αυτοπαθείς αντωνυμίες είναι εκείνες που δείχνουν ότι το ίδιο πρόσωπο ενεργεί (κάνει μια πράξη) και το ίδιο τη δέχεται.

Η αυτοπαθής αντωνυμία είναι:

του εαυτού μου, του εαυτού σου, του εαυτού του κλπ.  Η αντωνυμία αυτή κλίνεται στον ενικό και στον πληθυντικό.

4.    Οριστικές αντωνυμίες

Οριστικές αντωνυμίες είναι εκείνες που ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του είδους.

Οι οριστικές αντωνυμίες είναι:

–       ο ίδιος ο, η ίδια η, το ίδιο το κλπ.  Δηλαδή το επίθετο ο ίδιος που συνοδεύεται από το άρθρο.

–       μόνος μου, μόνη της, μόνο του, μόνοι μας, μόνη σου κλπ.

π.χ. Τον βράβευσε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Έβαψα το σπίτι μόνος μου.

5.    Δεικτικές αντωνυμίες

Δεικτικές αντωνυμίες είναι εκείνες που μεταχειριζόμαστε όταν δείχνουμε κάτι.

Οι δεικτικές αντωνυμίες είναι:

·       αυτός, αυτή, αυτό (για να δείχνουμε όσα είναι κοντά)

·       (ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο (για όσα είναι πολύ κοντά)

·       εκείνος, εκείνη, εκείνο (για όσα είναι μακριά)

·       τέτοιος, τέτοια, τέτοιο (για να δείχνουμε ποιότητα)

·       τόσος, τόση, τόσο (για να δείχνουμε ποσότητα)

6.    Αναφορικές αντωνυμίες

Αναφορικές αντωνυμίες λέγονται εκείνες με τις οποίες ολόκληρη πρόταση αναφέρεται σε μια λέξη.

Οι αναφορικές αντωνυμίες είναι:

–       το άκλιτο που

–       ο οποίος, η οποία, το οποίο

–       όποιος, όποια, όποιο (αλλά και οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε)

–       όσος, όση, όσο

–       το αναφορικό ό,τι.

7.    Ερωτηματικές αντωνυμίες

Ερωτηματικές αντωνυμίες είναι εκείνες που μεταχειριζόμαστε όταν ρωτάμε

Οι ερωτηματικές αντωνυμίες είναι:

–       το άκλιτο τι

–       ποιος, ποια, ποιο

–       πόσος, πόση, πόσο

8.    Αόριστες αντωνυμίες

Αόριστες αντωνυμίες είναι εκείνες που αόριστα (χωρίς δηλαδή να ονομάζουν) φανερώνουν ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα.

Οι αόριστες αντωνυμίες είναι:

–       ένας, μια, ένα

–       κανένας (κανείς), καμιά, κανένα

–       κάθε, καθένας, καθεμιά, καθένα

–       κάποιος, κάποια, κάποιο

–       κάμποσος, κάμποση, κάμποσο

–       μερικοί, μερικές, μερικά

–       άλλος, άλλη, άλλο

–       κάτι, κατιτί

–       καθετί

–       τίποτε

–       ο, η, το δείνα

–       ο, η, το τάδε

Τι πρέπει να ξέρεις:

–       Μάθε απέξω όλες τις κατηγορίες των αντωνυμιών.

ΡΗΜΑΤΑ

Τα ρήματα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πλήθος ομάδα λέξεων μετά τα ουσιαστικά.

Τα ρήματα δείχνουν πράξεις.

Όπως δείχνουν και τα παρακάτω σχήματα έχουμε τις εξής περιπτώσεις.

Στην πρώτη περίπτωση κάποιος ενεργεί (ρήμα) και η ενέργειά του αυτή ασκείται σε ένα άλλο πρόσωπο ή πράγμα έξω από αυτόν.

π.χ. Ο Κώστας ποτίζει τα λουλούδια.

Στη δεύτερη περίπτωση κάποιος ενεργεί (ρήμα) και η ενέργειά του αυτή ασκείται στον ίδιο του τον εαυτό.

π.χ. Η Μαρία χτενίζεται.

Στην τρίτη περίπτωση αυτό που κάνει το πρόσωπο είναι να βρίσκεται απλώς σε μια κατάσταση.

              π.χ. Ο Θανάσης κοιμάται.

               Η γιαγιά χαίρεται.

Στην τέταρτη περίπτωση το πρόσωπο ενεργεί χωρίς η ενέργειά του να κατευθύνεται προς κάποιο άλλο πρόσωπο ή αντικείμενο.

π.χ. Το παιδί χαμογέλασε.

Μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι οι λέξεις οι οποίες δείχνουν ότι κάποιος ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση λέγονται ρήματα.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΧΡΟΝΟΙ ΦΩΝΕΣ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ

ΠΡΟΣΩΠΑ

Σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό του ρήματος είναι προφανές ότι ενεργεί, παθαίνει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση ΚΑΠΟΙΟΣ δηλαδή ένα ΠΡΟΣΩΠΟ.  Το ρήμα μας δείχνει από μόνο του (βλέποντας την κατάληξή του, ή το βοηθητικό ρήμα το οποίο το συνοδεύει) για ποιο πρόσωπο πρόκειται.

Τα πρόσωπα είναι τρία:

–       το πρώτο πρόσωπο (α΄ πρόσωπο) όταν μιλάω για το τι κάνω ΕΓΩ (στον ενικό αριθμό) ή τι κάνουμε  ΕΜΕΙΣ (στον πληθυντικό αριθμό).

–       το δεύτερο πρόσωπο (β΄ πρόσωπο) όταν μιλάω για το τι κάνεις ΕΣΥ (στον ενικό αριθμό) που βρίσκεσαι απέναντί μου και συνομιλούμε ή τι κάνετε ΕΣΕΙΣ (στον πληθυντικό αριθμό).

–       το τρίτο πρόσωπο (γ΄ πρόσωπο) όταν μιλάω για το τι κάνει ΑΥΤΟΣ-Η-Ο (στον ενικό αριθμό) που ΔΕΝ βρίσκεται απέναντί μου και ΔΕΝ συνομιλώ μαζί του ή τι κάνουν ΑΥΤΟΙ-ΕΣ-Α (στον πληθυντικό αριθμό).

Παραδείγματα:

Ακολούθησ-α τις οδηγίες και συναρμολόγησ-α το καινούργιο παιχνίδι μου. (η κατάληξη -α δείχνει ότι πρόκειται για το πρώτο πρόσωπο).

Παίζ-ουν και χαίρ-ονται. (οι καταλήξεις -ουν και -ονται δείχνουν ότι πρόκειται για το τρίτο πρόσωπο).

Έχ-εις γίνει πολύ καλός στα Μαθηματικά. (η κατάληξη -εις του βοηθητικού ρήματος έχεις δείχνει ότι πρόκειται για το δεύτερο πρόσωπο).

ΧΡΟΝΟΙ

Τα ρήματα δείχνουν επίσης το χρόνο (πότε) γίνεται μια πράξη, ή τη σχέση της πράξης αυτής με το χρόνο και τη διάρκειά της.

Δηλαδή δείχνουν αν η πράξη έγινε στο παρόν, στο παρελθόν ή θα γίνει στο μέλλον, δείχνουν αν κράτησε ή αν θα κρατήσει λίγο ή πολύ, αν επαναλαμβάνεται μέσα στο χρόνο κλπ.

Οι χρόνοι των ρημάτων είναι οχτώ:

–       ο Ενεστώτας (χρόνος του παρόντος).

–       ο Αόριστος (χρόνος του παρελθόντος).

–       ο Παρατατικός (χρόνος του παρελθόντος).

–       ο Στιγμιαίος Μέλλοντας (χρόνος του μέλλοντος).

–       ο Εξακολουθητικός Μέλλοντας (χρόνος του μέλλοντος).

–       ο Παρακείμενος (χρόνος του παρόντος).

–       ο Υπερσυντέλικος (χρόνος του παρελθόντος).

–       ο Συντελεσμένος Μέλλοντας (χρόνος του μέλλοντος).

Βλέπουμε λοιπόν ότι έχουμε δύο παροντικούς χρόνους (Ενεστώτας, Παρακείμενος) τρεις παρελθοντικούς χρόνους (Αόριστος, Παρατατικός, Υπερσυντέλικος) και τρεις μελλοντικούς χρόνους (Στιγμιαίος Μέλλοντας, Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Συντελεσμένος Μέλλοντας).

Βοηθητικά ρήματα

Υπάρχουν δύο ρήματα τα οποία λέγονται βοηθητικά διότι χρησιμοποιούνται για το σχηματισμό κάποιων από τους χρόνους των ρημάτων και συγκεκριμένα του Παρακειμένου, του Υπερσυντέλικου και του Συντελεσμένου Μέλλοντα.  Τα ρήματα αυτά είναι το ρήμα έχω και το ρήμα είμαι.

Παραδείγματα: έχω αγοράσει, είχα κοιμηθεί, θα έχω τελειώσει, θα είμαι χαρούμενος κλπ.

Παρατήρηση: τα ρήματα αυτά θα μας βοηθήσουν στην ορθογραφία όλων των ρημάτων.
ΦΩΝΕΣ

Τα ρήματα έχουν δύο φωνές, την ενεργητική και την παθητική.  Οι ονομασίες δείχνουν και τι διαφορετικό συμβαίνει σε κάθε φωνή.

Στην ενεργητική φωνή, το πρόσωπο ενεργεί, (πρώτη και τέταρτη περίπτωση της σελ. 10).

Στην παθητική φωνή, το πρόσωπο παθαίνει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (δεύτερη και τρίτη περίπτωση της σελ. 10).

Παραδείγματα:

φορτών-ω (ενεργητική) – φορτών-ομαι (παθητική)

ακού-ω (ενεργητική) – ακούγ-ομαι (παθητική)

κοιμίζ-ω (ενεργητική) – κοιμ-άμαι (παθητική)

αγαπ-ώ (ενεργητική) – αγαπ-ιέμαι (παθητική)

Βλέπουμε ότι είναι εύκολο να διαπιστώσουμε αν το ρήμα μας είναι στην ενεργητική ή στην παθητική φωνή, αν το μεταφέρουμε στο πρώτο πρόσωπο του Ενεστώτα.  Τότε αν η κατάληξη είναι -ω πρόκειται για ρήμα ενεργητικής φωνής και αν η κατάληξη είναι -ομαι, -ιέμαι -άμαι είναι ρήμα παθητικής φωνής.

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ

Οι εγκλίσεις είναι μορφές του ρήματος οι οποίες δείχνουν αν αυτό που δηλώνει το ρήμα είναι κάτι που σίγουρα συμβαίνει, συνέβη ή θα συμβεί (οριστική), αν έχουμε σκοπό να συμβεί (υποτακτική), αν απαιτούμε να συμβεί (προστακτική), αν ευχόμαστε να συμβεί (ευκτική).

Εμείς θα χρησιμοποιούμε τρεις εγκλίσεις την οριστική, την υποτακτική και την προστακτική.

ΟΡΙΣΤΙΚΗ: Η οριστική δείχνει ότι αυτό που δηλώνει το ρήμα είναι σίγουρο ότι συμβαίνει ή συνέβη ή ότι πρόκειται να συμβεί. π.χ. τρέχω, θα έχω έρθει, είχα κοιμηθεί κλπ.

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ: Η υποτακτική δείχνει ότι αυτό που δηλώνει το ρήμα εμείς σκοπεύουμε να το πραγματοποιήσουμε αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. π.χ. να διαβάσω, για να φύγω κλπ.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ: Η προστακτική δείχνει ότι αυτό που δηλώνει το ρήμα, εμείς απαιτούμε να συμβεί, δηλαδή διατάζουμε, προστάζουμε να γίνει. π.χ. σταμάτα, έλα, φάε κλπ.

Προσοχή: εκτός από τις εγκλίσεις, το ρήμα έχει και άλλους δύο ονοματικούς τύπους το απαρέμφατο και τη μετοχή.  Για τη μετοχή θα μάθουμε παρακάτω και το απαρέμφατο θα το γνωρίσετε όταν μελετήσετε την αρχαία ελληνική γλώσσα. 

Αυτό που μπορούμε τώρα να πούμε είναι ότι το απαρέμφατο είναι η καθαρότερη, αγνότερη και απλούστερη μορφή του ρήματος.  Είναι η μορφή που δεν δείχνει ούτε πρόσωπο, ούτε αριθμό, ούτε χρόνο, ούτε έγκλιση.

Τα ρήματα έχω και είμαι στον Ενεστώτα

πρόσωπα	Ενικός αριθμός	πρόσωπα	Ενικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο	έχ ω έχ εις έχ ει	α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο	είμ αι είσ αι είν αι
πρόσωπα	Πληθυντικός αριθμός	πρόσωπα	Πληθυντικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο	έχουμ ε έχετ ε έχουν (ε)	α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο	είμαστ ε είσαστ ε-είστ ε είν αι

ΠΡΟΣΟΧΗ: να μάθετε ΑΠΕΞΩ και ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΩΣΤΑ τα ρήματα έχω και είμαι διότι όπως γράφονται οι καταλήξεις τους έτσι γράφονται και οι καταλήξεις του Ενεστώτα όλων των ρημάτων της ενεργητικής φωνής και όλων των ρημάτων της παθητικής φωνής.

Η ΜΕΤΟΧΗ

Το τελευταίο από τα έξι κλιτά μέρη του λόγου είναι η μετοχή.  Η μετοχή σχηματίζεται κατά την κλίση των ρημάτων.  Για την ακρίβεια αποτελεί μέρος της κλίσης των ρημάτων.  Μια άλλη λεπτομέρεια είναι ότι κάποιες μετοχές κλίνονται αλλά κάποιες άλλες είναι άκλιτες.

Η μετοχή είναι ουσιαστικά μια μορφή του ρήματος.

Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής σχηματίζουν ενεργητικές μετοχές, οι οποίες είναι άκλιτες.

Τα ρήματα της παθητικής φωνής σχηματίζουν παθητικές μετοχές οι οποίες κλίνονται όπως τα επίθετα (έχουν δηλαδή τρία γένη).

Παραδείγματα:

Ενεργητική φωνή			Παθητική φωνή
Ρήμα	Μετοχή		Ρήμα	Μετοχή
λύνω	λύνοντας		λύνομαι	λυμένος-η-ο
παίζω	παίζοντας		χαίρομαι	χαρούμενος-η-ο
ακούω	ακούγοντας		λούζομαι	λουσμένος-η-ο
μετρώ	μετρώντας		μετριέμαι	μετρημένος-η-ο
βάφω	βάφοντας		βάφομαι	βαμμένος-η-ο
τραγουδώ	τραγουδώντας		κόβομαι	κομμένος-η-ο

Βλέπουμε λοιπόν ότι οι ενεργητικές μετοχές έχουν καταλήξεις -οντας ή -ώντας.  Οι παθητικές μετοχές έχουν κατάληξη -μένος-η-ο.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Στις ενεργητικές μετοχές χρησιμοποιούμε την κατάληξη -ώντας όταν τονίζεται ενώ χρησιμοποιούμε την κατάληξη -οντας όταν δεν τονίζεται.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Να μη μπερδεύουμε τις παθητικές μετοχές με τα επίθετα.  Και τα δύο έχουν τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο), και τα δύο συνοδεύουν ουσιαστικά ΑΛΛΑ οι παθητικές μετοχές είναι τύποι των παθητικών ρημάτων και πάντα έχουν κατάληξη -μένος-η-ο.

ΤΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ:

–       Πότε η κατάληξη μιας ενεργητικής μετοχής είναι -ώντας και πότε -οντας.

–       Ότι αν μια λέξη έχει τρία γένη και κατάληξη -μένος-η-ο τότε είναι παθητική μετοχή και όχι επίθετο.

ΤΑ ΑΚΛΙΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Τα επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις οι οποίες συνοδεύουν ρήματα (επί + ρήμα = επίρρημα).

Ο ρόλος τους είναι να συμπληρώνουν και να επεξηγούν τα ρήματα φανερώνοντας τον τρόπο, τον τόπο, το χρόνο κλπ κατά τον οποίο έγινε η πράξη που λέει το ρήμα.

Παραδείγματα:

Ο Κώστας άφησε το κιβώτιο κάτω. (άφησε = ρήμα   κάτω = επίρρημα)

Χθες πήραμε ένα γράμμα από το θείο μου από την Αυστραλία. (πήραμε = ρήμα   χθες = επίρρημα)Η Μαρία τρώει το φαγητό της βιαστικά. (τρώει = ρήμα   βιαστικά = επίρρημα)

Σήμερα έβρεξε πολύ. (έβρεξε = ρήμα   πολύ = επίρρημα)

Ναι, θα έρθω στην εκδρομή. (έρθω = ρήμα   ναι = επίρρημα)

Βλέπουμε λοιπόν ότι τα επιρρήματα συμπληρώνουν και βοηθούν στο να έχουμε μια καλύτερη εικόνα του τι έγινε.

Στο πρώτο παράδειγμα το επίρρημα κάτω μας λέει πού (τον τόπο) όπου ο Κώστας άφησε το κιβώτιο (τοπικό επίρρημα).

Στο δεύτερο παράδειγμα το επίρρημα χθες λέει πότε (τον χρόνο) πήραμε το γράμμα (χρονικό επίρρημα).

Στο τρίτο παράδειγμα το επίρρημα βιαστικά μας λέει πώς (τον τρόπο) που η Μαρία τρώει το φαγητό της (τροπικό επίρρημα).

Στο τέταρτο παράδειγμα το επίρρημα πολύ λέει πόσο (την ποσότητα) έβρεξε (ποσοτικό επίρρημα).

Στο πέμπτο παράδειγμα το επίρρημα ναι βεβαιώνει (ή θα μπορούσε να αρνείται) ότι θα έρθει. (βεβαιωτικό ή αρνητικό επίρρημα).

Οι κατηγορίες των επιρρημάτων είναι λοιπόν πέντε:

1.    Τοπικά (κάτω, μέσα, επάνω, δεξιά, ανάμεσα, πίσω κλπ)

2.    Χρονικά (τώρα, ύστερα, μετά, χθες, αύριο, σήμερα, φέτος, κλπ)

3.    Τροπικά (αργά, γρήγορα, σιγά, βιαστικά, ήσυχα, καλώς, κλπ)

4.    Ποσοτικά (λίγο, πολύ, αρκετά, καθόλου κλπ)

5.    Βεβαιωτικά και αρνητικά (ναι, όχι, μάλλον, βεβαίως, δεν, μην, κλπ)

ΠΡΟΣΟΧΗ:

Ως επιρρήματα αντί για λέξεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν και ολόκληρες φράσεις (επιρρηματικές φράσεις).

Οι κατηγορίες είναι πάλι οι ίδιες.

Παραδείγματα:

Ο Κώστας άφησε το κιβώτιο μέσα στο σαλόνι.

Πριν από πέντε ημέρες πήραμε ένα γράμμα από το θείο μου από την Αυστραλία.

Η Μαρία τρώει το φαγητό της με μεγάλη βιασύνη.

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

Οι Προθέσεις είναι άκλιτες λέξεις οι οποίες μπαίνουν μπροστά από ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, μετοχές.  Σκοπός των προθέσεων είναι μαζί με τα άλλα μέρη του λόγου, να εκφράσουν επιρρηματικές σχέσεις (τόπο, χρόνο, τρόπο, αιτία, ποσό, κλπ).

Οι προθέσεις μπαίνουν επίσης μπροστά από επιρρήματα π.χ. αύριο – από αύριο, αλλά και πίσω από επιρρήματα π.χ. πίσω – πίσω από…

Οι προθέσεις είναι ανεξάρτητες λέξεις π.χ. από την Ελλάδα, χωρίς ζάχαρη κλπ. αλλά συμμετέχουν και στο σχηματισμό σύνθετων λέξεων π.χ. γεύμα – απόγευμα, φέρνω – καταφέρνω κλπ.

Υπάρχουν οι προθέσεις της νέας ελληνικής γλώσσας που είναι οι παρακάτω:

Μονοσύλλαβες: με, σε, για, ως, προς.

Δισύλλαβες: ανά, κατά, μετά, από, παρά, αντί, χωρίς, δίχως και

Τρισύλλαβη: ίσαμε.

Θεωρώ όμως σημαντικό να μιλήσουμε και για τις προθέσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας τις οποίες τις χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στον λόγο μας.  Βέβαια μέσα σε αυτές είναι και προθέσεις της νέας ελληνικής γλώσσας.  Αυτές είναι:

Οι κύριες προθέσεις της αρχαίας:  εις, εν, εκ (εξ), προ, προς, συν, ανά, διά, κατά, μετά, παρά, αμφί, αντί, επί (εφ-), περί, από (αφ-), υπό (υφ-), υπέρ

Και οι καταχρηστικές προθέσεις της αρχαίας:  άχρι, μέχρι, άνευ, χωρίς, πλην, ένεκα (ένεκεν), ως, νη, μα, (οι προθέσεις νη και μα χρησιμοποιούνται σε όρκους)

Οι προθέσεις τόσο της νέας όσο και της αρχαίας γλώσσας μας είναι ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ σημαντικές.  Επίσης οι προθέσεις της αρχαίας είναι ολοζώντανες στην σύγχρονη μορφή της ελληνικής γλώσσας.  Τις χρησιμοποιούμε σε διάφορες εκφράσεις αλλά και στη δημιουργία σύνθετων λέξεων.

Εκφράσεις με προθέσεις της αρχαίας γλώσσας που χρησιμοποιούμε και σήμερα:

Υπέρ πάντων, διά ταύτα, ανά τον κόσμο, τιμής ένεκεν, υπό του μηδενός κλπ.

Σύνθετες λέξεις που έχουν προθέσεις της αρχαίας γλώσσας:

Ενοίκιο, προβολή, προσφέρω, συνεργάτης, αναλαμβάνω, διακόπτω, καταλαβαίνω, μεταφέρω, παρασέρνω, αμφιβάλλω, αντιμετωπίζω, επίπεδο, περιβάλλον, απογοητεύομαι, υπογραφή, υπεράνθρωπος κλπ

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο λοιπόν να γνωρίζουμε τόσο τις προθέσεις της νέας ελληνικής γλώσσας όσο και τις προθέσεις της αρχαίας.

Ας κάνουμε μία πολύ σύντομη και επιφανειακή εξήγηση του τι δείχνουν συνήθως οι κύριες προθέσεις της αρχαίας γλώσσας

Εις = ό,τι και η πρόθεση "σε"
Εν = δείχνει το εσωτερικό, το μέσα (ένοικος)

Εκ (εξ) = το εξωτερικό, το έξω, την κίνηση από κάπου (έξοδος, εξαρχής)

Προ = εμπρός από κάτι (προβάλλω)

Προς = κατεύθυνση (προσγειώνομαι)

Συν = μαζί με (συνεργάτης, συμμαθητής)

Ανά = ότι κάτι αφορά ένα πλήθος/σύνολο, ή φανερώνεται σε ένα πλήθος/σύνολο, ή μοιράζεται σε ένα πλήθος (αναλαμβάνω, αναδεικνύω, αναδιανομή)

Διά = μέσα από κάτι/σύνολο (διάδρομος, διάβαση, διάλειμμα)

Κατά = εναντίον ενός/κάποιου, έντονο βαθμό κάποιας ενέργειας/ιδιότητας (καταλαμβάνω, κατακόκκινος, καταστρέφω)

Μετά = αλλαγή, μαζί (μεταβάλλω, μεταφέρω)

Παρά = δίπλα, πλάγιο τρόπο/τόπο (παράθυρο, παραφέρομαι, παραλαμβάνω)

Αμφί = και τα δύο, και το ένα και το άλλο (αμφιβάλλω, αμφορέας)

Αντί = στη θέση κάποιου άλλου, εναντίωση, την άλλη πλευρά (αντικαθιστώ, αντίσταση, αντιμετωπίζω, Αρκτική-Ανταρκτική, Ρίο-Αντίρριο).

Επί (εφ-)= πάνω σε (επίθετο, επιπλέω, επιβάλλω, επιβάτης)

Περί = γύρω από (περιβάλλον, περίπτερο, περίσταση, περιμένω)

Από (αφ-) = προέλευση, αλλαγή, μετά από κάτι (απογειώνομαι, αποδεικνύω, αποστροφή, απόγευμα)

Υπό (υφ-) = κάτω από (υπογραφή, υποβρύχιο, υπουργός, υπεύθυνος)

Υπέρ = πάνω από, ανώτερος σε ποσότητα/ποιότητα (υπερήφανος, υπερβολή, υπερασπίζομαι, υπερέχω)

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

με, σε, για, ως, προς, ανά, κατά, μετά, από (αφ-), παρά, αντί, χωρίς, δίχως, ίσαμε

εις, εν, εκ (εξ), προ, συν, διά, αμφί, επί (εφ-), περί, υπό (υφ-), υπέρ, , μέχρι, άνευ, πλην, ένεκα (ένεκεν), νη, μα,

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

Μάθε ΟΛΕΣ τις προθέσεις (νέας και αρχαίας ελληνικής γλώσσας) και την ορθογραφία τους.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Οι σύνδεσμοι είναι άκλιτες λέξεις που συνδέουν (ενώνουν) λέξεις ή προτάσεις.  Χρησιμοποιούνται στην παρατακτική σύνταξη (παρατακτικοί σύνδεσμοι) και στην υποτακτική σύνταξη (υποτακτικοί σύνδεσμοι).  Τα είδη των συνδέσμων είναι:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

Είδη	Σύνδεσμοι
Α. ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ
1. Συμπλεκτικοί	και/κι, ούτε, μήτε (και ουδέ, μηδέ σε παλαιότερα κείμενα)
2. Διαχωριστικοί	ή, είτε
3. Αντιθετικοί	αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι, μόνο (που)
4. Συμπερασματικοί	λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε
5. Επεξηγηματικός	δηλαδή
Β. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ
6. Ειδικοί	πως, που, ότι
7. Χρονικοί	όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου
8. Αιτιολογικοί	γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό)
9. Υποθετικοί	αν/εάν, άμα
10. Τελικοί	να, για να
11. Αποτελεσματικοί	ώστε (να), που
12. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί	αν και, ενώ, μολονότι
13. Ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί)	μη(ν), μήπως
14. Συγκριτικός	παρά
15. Βουλητικός	να

Προσοχή:  Ως σύνδεσμοι θεωρούνται και κάποιες μικρές λέξεις που τις ονομάζουμε Μόρια.  Μόρια είναι τα ας, θα, να, μα, για

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

Μάθε την ορθογραφία των συνδέσμων.

ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ

Θαυμασμό:  Α!, ποπό!, ω! κλπ.

Απορία:  Α!, ω!, μπα!, ε! κλπ.

Πόνο, λύπη ή στενοχώρια:  Αχ!, Ωχ!, Αμάν!, Αλίμονο!, Ωχ!, κλπ.

Ευχή:  Μακάρι!, Είθε!, Άμποτε!, κλπ.

Έπαινο:  Μπράβο!, Εύγε!, Ζήτω!, κλπ.

Κάλεσμα:  Ε!, Επ! κλπ.

Ειρωνεία:  Ε!, Ου!, κλπ.

Παρακίνηση και το αντίθετο:  Άντε!, Άμε!, Σουτ!, κλπ.

Άρνηση, δυσπιστία, αβεβαιότητα:  Χμ!, Μπα!, Αμ δε!, κλπ.

Μετά το επιφώνημα βάζουμε πάντα θαυμαστικό (!).

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

Παραδείγματα από τις διάφορες κατηγορίες επιφωνημάτων και την ορθογραφία τους.